Planeta w uk³adzie podwójnym

Alan M. Mac Robert , Sky and Teleskope , 14 pa¿dziernika 2002

Czy planety mog± istnieæ w uk³adach podwójnych ? To fascynuj±ce pytanie, tak stare jak science fiction, teraz doczeka³o siê jasnej odpowiedzi. Gamma Cephei, widoczna go³ym okiem gwiazda niedaleko Gwiazdy Polarnej, posiada towarzysza, bardzo s³abego kar³a na orbicie o okresie oko³o 70 lat, a ponadto planetê olbrzyma na orbicie o okresie 2,47 roku, mówi± Artie Hatzes (Thuringen Landessternwarte, Tautenburg, Niemcy), William D. Cochran (Uniwersytet w Teksasie), i inni cz³onkowie Mc Donald Obserwatory Planet Search Team.

Grupa z obserwatorium Mc Donald'a monitoruje oko³o 180 gwiazd w poszukiwaniu niewielkich wachañ w ich prêdko¶ciach radialnych, mog±cych byæ oznakami kr±¿±cej planety. W przypadku Gamma Cephei, dok³adne pomiary prêdko¶ci radialnych siêgaj± roku 1980. Pokazuj± one znaczne, powolne ko³ysanie wskazuj±ce na obecno¶æ towarzysz±cej gwiazdy o masie przynajmniej 0,4 mas S³oñca (przynajmniej 400 mas Jowisza) na orbicie o okresie kilkudziesiêciu lat. Odleg³o¶æ towarzysza w zale¿no¶ci od miejsca na orbicie wynosi od 12 do 30 jednostek astronomicznych. Jest to dystans jaki dzieli od S³oñca Saturna (w peryhelium planety) oraz Neptuna (w aphelium). Towarzysz±ca gwiazda jest zbyt s³aba, aby mog³a byæ zaobserwowana przez teelskop. Jest to prawdopodobnie czerwony karze³.

Analizuj±c dok³adniej wyniki pomiarów prêdko¶ci radialnej, mo¿na znale¼æ s³abe, ale konsekwentne i bardzo regularne, oscylacje o okresie 2,47 roku. Od 1989 roku astronomowie podejrzewali, ¿e obiegaj±ca gwiazdê planeta mo¿e byæ tego przyczyn±, ale teraz grupa z obserwatorium Mc Donalda mówi, ¿e posiada wystarczaj±ce dane, aby mieæ pewno¶æ. Mówi±, ¿e ko³ysanie jest wywo³ywane przez cia³o o masie przynajmniej 1,8 mas Jowisza, poruszaj±ce siê po lekko eliptycznej orbicie wynosz±cej planetê na odlego¶æ 1,7 do 2,5 jednostek astronomicznych od jasnej gwiazdy. Jest to dystans jaki w przybli¿eniu dzieli pas asteroid od S³oñca.

Gamma Cephi, ¶wiec±ca jako gwiazda 3-ciej wielko¶ci gwiazdowej, jest najja¶niejsz± spo¶ród oko³o 87 gwiazd, wokó³ których znaleziono jedn± lub wiêcej planet. Zlokalizowana 45 lat ¶wietlnych on S³oñca, jest ¿ó³to-pomarañczowym podolbrzymem typu widmowego K1 IV o jasno¶ci obsolutnej 12 razy wiêkszej ni¿ S³oñce. Jej masa szacowana jest na 1,6 mas S³oñca. Gwiazda jest na etapie ewolucji zmierzaj±cej do przemiany w czerwonego olbrzyma. Jej towarzysz, czerwony karze³, jest prawdopodobnie tak s³aby, ¿e ¶wieci na nocnym niebie planety z jasno¶cia tylko kilkukrotnie wiêksz± ni¿ blask Ksiê¿yca w pe³ni na ziemskim niebie.

Odkrycie nie jest wielk± niespodziank±. Astronomowie od dawna wiedzieli, ¿e planeta mo¿e utrzymaæ bezpieczn±, stabiln± orbitê w systemie podwójnym je¿eli tylko kr±¿y kilkukrotnie bli¿ej jednej gwiazdy ni¿ drugiej. Ale to czy planety mag± powstawaæ w takich uk³adach jest bardziej dyskusyjne. W zapowiedzi swojej pracy, Hatzes, Cochran i ich koledzy pisz±, ¿e planeta wokó³ Gamma Cephei ?powinna dostarczyæ interesuj±cych wskazówek dla zrozumienia jaki wp³yw na proces formowania planet maj± uk³ady podwójne.?

Planety zosta³y znalezione wokó³ innych gwiazd, bêd±cych sk³adnikami uk³adów podwójnych, ale w tamtych przypadkach dwie gwiazdy s± o wiele bardziej od siebie odleg³e i ¿yj± ca³kiem niezale¿nie.

-- CezaryMigaszewski - 22 Feb 2004
Topic revision: r1 - 22 Feb 2004, CezaryMigaszewski
 
This site is powered by FoswikiCopyright © CC-BY-SA by the contributing authors. All material on this collaboration platform is copyrighted under CC-BY-SA by the contributing authors unless otherwise noted.
Ideas, requests, problems regarding Foswiki? Send feedback